روش شناسی پایان نامه یا پژوهش را چگونه بنویسیم؟

فصل روش شناسی پایان نامه یا پژوهش خود را زمانی شروع به نوشتن کنید که موضوع تحقیق خود را مشخص کرده اید و پیشینه و ادبیات تحقیق را نیز مرور کرده اید – آن زمان، فصل روش شناسی پایان نامه، یا مقاله تحقیقاتی خود را بنویسید. از بهترین پیشنهادات ما نمونه سوالات مصاحبه در تحقیق کیفی است که بسیار در این زمینه کمک کننده است. اما فصل روش شناسی دقیقاً چه فصلی است و می خواهید چگونه آن را بنویسید؟ در این مقاله، این موضوع را گام به گام توضیح می دهیم.

بررسی اجمالی فصل روش شناسی

ابتدا اهمیت این فصل را تشریح میکنیم، سپس اهمیت فصل روش شناسی را روشن می کنیم، نحوه نگارش و ساختار این فصل را توضیح داده و سپس در انتها، توصیه هایی برای نوشتن یک بخش روش شناسی عالی و مناسب ارائه خواهیم کرد.

فصل روش شناسی چیست؟

پایان نامه شما، دقیقا” همان جایی است که زیربنای فلسفی تحقیق خود را نشان داده و همچنین انتخاب‌ های مختلف طراحی و اجرای تحقیق خود را تشریح می‌کنید. هدف فصل روش شناسی این است که به خواننده بگویید دقیقاً “چگونه تحقیق خود را طراحی کرده اید” و “انتخاب های طراحی خود را توجیه کنید”.
فصل روش شناسی پایان نامه در واقع باید به طور جامع تمام انتخاب های طرح تحقیقی که انجام داده اید را توصیف و توجیه کند. به عنوان مثال، نوع تحقیقی که انجام دادید (به عنوان مثال کیفی یا کمی)، نحوه جمع‌آوری داده‌های خود، نحوه تجزیه و تحلیل داده‌های خود و چه کسی یا از کجا داده‌ها را جمع‌آوری کرده‌اید (نحوه نمونه‌گیری). در ادامه، تمام گزینه های کلیدی طراحی را توضیح خواهیم داد.

2. چرا فصل روش شناسی مهم است؟

فصل روش شناسی به دو دلیل مهم است: اولاً، درک شما از تئوری طراحی تحقیق را نشان می دهد، که همان چیزی است که برای کار شما اعتبار به همراه می آورد . طرح یا روش تحقیق ناقص به معنای نتایج ناقص است، بنابراین، فصل روش شناسی، فصلی حیاتی است زیرا به شما امکان می‌دهد به افراد نشان دهید که می‌دانید چه کاری انجام می‌دهید و نتایج شما دارای اعتبار بالایی است.

ثانیاً، فصل روش شناسی در حقیقت به تکرارپذیری تحقیق شما کمک می کند – به عبارت دیگر، به سایر محققان اجازه می دهد تا مطالعه شما را با استفاده از همان طراحی انجام دهند و یافته های خود را با شما مقایسه کنند. این در تحقیقات دانشگاهی بسیار مهم است، زیرا هر مطالعه بر اساس مطالعات قبلی است.

فصل روش‌شناسی همچنین از این نظر مهم است که به شما امکان می‌دهد هر گونه مسائل یا مشکلات روش‌شناختی را که با آن‌ها مواجه شده‌اید (یعنی محدودیت‌ها) شناسایی و مورد بحث قرار دهید و توضیح دهید که چگونه تاثیرات این موانع را کاهش داده‌اید. هر پروژه تحقیقاتی محدودیت ها و کاستی های خود را دارد، بنابراین مهم است که آنها را آشکارا بپذیرید و ارزش مطالعه خود را با وجود محدودیت های آن برجسته کنید. باز هم، این درک شما از طراحی تحقیق را نشان می‌دهد که برای شما امتیاز کسب می‌کند. در ادامه درباره محدودیت ها با جزئیات بیشتر صحبت خواهیم کرد.

نحوه نوشتن فصل روش شناسی

لازم به ذکر است که ساختار و محتوای دقیق فصل روش شناسی بسته به بستر و زمینه تحقیق شما (به عنوان مثال، علوم انسانی در مقابل شیمی یا مهندسی) و همچنین دانشگاه متفاوت است. بنابراین، همیشه ایده خوبی است که دستورالعمل های ارائه شده توسط دانشگاه خود را برای وضوح بیشتر بررسی کنید و در صورت امکان، پایان نامه های گذشته دانشگاه خود را مرور کنید. در اینجا ما قصد داریم در مورد یک ساختار کلی برای فصل روش شناسی که معمولاً در علوم، به ویژه علوم اجتماعی (مانند روانشناسی) یافت می شود، بحث کنیم.

قبل از شروع نوشتن، ما همیشه توصیه می کنیم که یک طرح کلی ترسیم کنید، به طوری که مسیر روشنی برای ورود به آن داشته باشید. بلافاصله شروع به نوشتن نکنید، بدون اینکه بدانید چه چیزی به کجا می رسد. اگر این کار را انجام دهید، به احتمال زیاد با روایتی از هم گسیخته و با جریان ضعیف مواجه خواهید شد. در نتیجه، زمان زیادی را برای بازنویسی لازم خواهید داشت در تلاشی برای بهم دوختن همه بخش ها . بنابراین با در نظر گرفتن پایان، نوشتن را شروع کنید.

بخش 1 – مقدمه

مانند تمام فصول پایان نامه، فصل روش شناسی نیز باید دارای یک مقدمه کوتاه باشد. در این مقدمه باید به خوانندگان خود یادآوری کنید که تمرکز مطالعه شما به خصوص اهداف تحقیق چیست. طراحی تحقیق شما باید با اهداف، و سوالات تحقیقی شما همسو باشد، بنابراین مفید است که این مطلب را از ابتدا بارگذاری کنید تا به خواننده (و خودتان!) یادآوری کنید که می‌خواهید به چه چیزی برسید. طراحی و روش شما در این بخش چیست، همچنین می توانید به طور خلاصه به نحوه ساختار فصل نیز اشاره کنید. این به خواننده کمک می کند تا در مورد نقشه راه اطلاعاتی داشته باشد.

بخش 2 – طرح تحقیق

بخش بعدی فصل روش شناسی شما باید طرح تحقیق شما را به خواننده ارائه دهد. در این بخش، شما باید تمام انتخاب های کلیدی طراحی را به شیوه ای منطقی و شهودی به تفصیل و توجیه کنید. این قلب فصل روش شناسی شما است، بنابراین باید به جزئیات بپردازید – در اینجا از جزئیات خودداری نکنید.
بیایید به متداول ترین انتخاب های طراحی که باید پوشش دهید نگاهی بیندازیم.

انتخاب طرح شماره 1 – فلسفه تحقیق

فلسفه تحقیق به باورهای زیربنایی (یعنی جهان بینی) در مورد چگونگی جمع آوری، تجزیه و تحلیل و استفاده از داده های یک پدیده اشاره دارد. فلسفه تحقیق شما به عنوان هسته اصلی مطالعه شما عمل می کند و زیربنای همه انتخاب های دیگر طراحی تحقیقاتی است، بنابراین بسیار مهم است که بدانید کدام فلسفه را اتخاذ کردید و چرا آن انتخاب را انجام دادید. اگر در این مورد خودتان ابهام داشته باشید ، قبل از اینکه هر گونه انتخاب طرح تحقیقی انجام دهید، برای شفاف سازی وقت بگذارید.
در حالی که چندین فلسفه تحقیقاتی وجود دارد، دو مورد رایج فلسفه تحقیق “پوزیتیویسم و تفسیرگرایی” هستند.
پوزیتیویسم معمولاً فلسفه تحقیقاتی زیربنایی در مطالعات کمی است. بیان می کند که محقق می تواند واقعیت را به طور عینی مشاهده کند و تنها یک واقعیت وجود دارد که مستقل از ناظر وجود دارد.

بر خلاف این، تفسیرگرایی، که غالباً فلسفه زیربنایی تحقیق در مطالعات کیفی است، فرض می‌کند که محقق نقشی در مشاهده جهان اطراف خود دارد و واقعیت برای هر ناظری منحصر به فرد است. به عبارت دیگر، واقعیت به صورت ذهنی مشاهده می شود.

اینها فقط دو فلسفه هستند (تعداد زیادی فلسفه تحقیق وجود دارد)، اما رویکردهای متفاوتی را برای تحقیق نشان می دهند و تاثیر قابل توجهی بر تمام انتخاب های طراحی تحقیق دارند. بنابراین، بسیار مهم است که فلسفه تحقیق خود را در ابتدای فصل روش شناسی خود به وضوح ترسیم و توجیه کنید، زیرا زمینه را برای هر آنچه در ادامه می آید، فراهم می کند.

انتخاب طرح شماره 2 – نوع تحقیق

مورد بعدی که معمولاً در بخش روش شناسی خود بحث می کنید، نوع تحقیق است. نقطه شروع برای این است که نشان دهید تحقیقی که انجام داده اید، استقرایی است یا قیاسی. با تحقیق استقرایی، نظریه از پایه (یعنی از داده‌های جمع‌آوری‌شده) تولید می‌شود و بنابراین این مطالعات از نظر رویکرد، اکتشافی هستند. از سوی دیگر، تحقیقات قیاسی با تئوری تثبیت شده، شروع می‌شود و با داده‌های جمع‌آوری‌شده بر روی آن می‌افزاید، و بنابراین این مطالعات در رویکرد تأییدی هستند.
در رابطه با این موضوع، باید مشخص کنید که آیا مطالعه شما از روش‌های کیفی، کمی یا ترکیبی استفاده می‌کند. همانطور که اشاره کردیم، پیوند قوی بین این انتخاب و فلسفه تحقیق شما وجود دارد، بنابراین مطمئن شوید که انتخاب های شما کاملاً همسو هستند. دوباره، وقتی این بخش را می نویسید، به یاد داشته باشید که انتخاب های خود را به وضوح توجیه کنید، زیرا آنها اساس مطالعه شما را تشکیل می دهند.

انتخاب طرح شماره 3 – استراتژی تحقیق

در مرحله بعد، باید درباره استراتژی تحقیق خود (یعنی «برنامه اقدام» تحقیقی خود) بحث کنید. این انتخاب طرح تحقیق به نحوه انجام تحقیقات خود بر اساس اهداف مطالعه اشاره دارد.
چندین استراتژی تحقیقاتی از جمله آزمایش‌ها، مطالعات موردی، قوم‌نگاری، نظریه‌های زمینه‌ای، اقدام پژوهی و پدیدارشناسی وجود دارد. بیایید به دو مورد، تجربی و قوم‌نگاری، نگاه کنیم تا ببینیم چگونه در تضاد هستند.

پژوهش تجربی از روش علمی استفاده می کند، که در آن یک گروه کنترل (که در آن هیچ متغیری دستکاری نمی شود) و گروه دیگر گروه آزمایش (که در آن متغیری دستکاری می شود). این نوع تحقیقات تحت شرایط سختگیرانه در محیط های کنترل شده و مصنوعی – به عنوان مثال، در یک آزمایشگاه انجام می شود. تحقیقات تجربی با داشتن کنترل قوی بر محیط، اغلب به محقق این امکان را می‌دهد که رابطه علی معلولی بین متغیرها را ایجاد کند. بنابراین، اگر اهداف تحقیقی دارید که شامل شناسایی یا اندازه گیری علت و معلول است، می تواند انتخاب خوبی باشد.

از سوی دیگر، تحقیقات قوم‌نگاری شامل مشاهده و ضبط تجربیات و برداشت‌های شرکت‌کنندگان در محیط طبیعی (مثلاً در خانه یا اداره) است. به عبارت دیگر در یک محیط کنترل نشده. طبیعتاً این بدان معنی است که اگر هدف تحقیق شما شامل شناسایی علت باشد، این استراتژی تحقیقاتی خیلی مناسب شما نخواهد بود، اما اگر به عنوان مثال به دنبال کشف و بررسی یک فرهنگ گروهی باشید، بسیار ارزشمند خواهد بود.

همانطور که می بینید، استراتژی تحقیق درست تا حد زیادی به اهداف تحقیقاتی و سوالات تحقیق شما بستگی دارد – به عبارت دیگر، آنچه شما در تلاش برای کشف کردن آن هستید. بنابراین، مانند هر انتخاب طراحی دیگری، توجیه اینکه چرا استراتژی تحقیقاتی را انتخاب کردید، ضروری است.

انتخاب طرح شماره 4 – افق زمانی

نکته بعدی که باید در فصل روش شناسی خود پوشش دهید، افق زمانی است. در اینجا دو گزینه وجود دارد – مقطعی و طولی. به عبارت دیگر، آیا داده‌های مطالعه شما همه در یک مقطع زمانی (یعنی مقطعی) یا در چند نقطه زمانی (یعنی طولی) جمع‌آوری شده‌اند.

انتخابی که در اینجا انجام می دهید دوباره به اهداف، اهداف و سوالات تحقیق شما بستگی دارد. برای مثال، اگر بخواهید ارزیابی کنید که چگونه دیدگاه گروه خاصی از افراد در مورد یک موضوع در طول زمان تغییر می کند، احتمالاً یک افق زمانی طولی را اتخاذ خواهید کرد.

عامل مهم دیگر صرفاً محدودیت‌های عملی است – به عبارت دیگر، آیا زمان لازم برای اتخاذ یک رویکرد طولی (که می‌تواند شامل جمع‌آوری داده‌ها در طی چندین سال باشد) را دارید یا خیر. اغلب اوقات، فشار زمانی برنامه دانشگاه و دفاع، دست شما را می بندد و شما را مجبور می‌کند تا یک افق زمانی مقطعی را اتخاذ کنید، بنابراین این را در نظر داشته باشید.

انتخاب طرح شماره 5 – استراتژی نمونه گیری

در مرحله بعد، باید در مورد استراتژی نمونه گیری انتخابی خود بحث کنید. دو دسته اصلی نمونه گیری وجود دارد، نمونه گیری احتمالی و نمونه گیری غیراحتمالی. نمونه‌گیری احتمالی شامل انتخاب تصادفی (و بنابراین معرف ) شرکت‌کنندگان از یک جامعه است، در حالی که نمونه‌گیری غیراحتمالی مستلزم انتخاب شرکت‌کنندگان به شیوه‌ای غیرتصادفی (و بنابراین غیرمعرف ) است. به عنوان مثال، انتخاب شرکت کنندگان بر اساس سهولت دسترسی (به این یک نمونه راحت گفته می شود).
رویکرد نمونه گیری صحیح تا حد زیادی به آنچه در مطالعه خود می خواهید به آن دست یابید بستگی دارد. به طور خاص، چه تلاش می‌کنید یافته‌هایی را ایجاد کنید که قابل تعمیم به یک جمعیت باشد یا خیر. کاربردها و محدودیت‌های منابع نیز نقش مهمی در اینجا بازی می‌کنند، زیرا اغلب اوقات دسترسی به یک نمونه واقعاً تصادفی می‌تواند چالش برانگیز باشد.

روش جمع آوری داده ها در روش شناسی پایان نامه

روش جمع آوری داده ها در روش شناسی پایان نامه در مرحله طرح ششم باید توضیح دهید که دقیقاً چگونه برای جمع آوری داده های مطالعه خود اقدام می کنید. روش (یا روش‌های) جمع‌آوری داده‌های شما به نوع داده‌ای که قصد جمع‌آوری آن را دارید بستگی دارد – به عبارت دیگر، داده‌های کمی یا کیفی.
به طور معمول، تحقیقات کمی بر پیمایش ها، داده های تولید شده توسط تجهیزات آزمایشگاهی، نرم افزارهای تحلیلی یا مجموعه داده های موجود متکی است. از سوی دیگر، پژوهش کیفی اغلب از روش‌های جمع‌آوری مانند مصاحبه، گروه‌های متمرکز، مشاهدات مشارکت‌کنندگان و مردم‌نگاری استفاده می‌کند.
بنابراین، همانطور که می بینید، پیوند محکمی بین این بخش و انتخاب های طراحی که در بخش های قبلی بیان کردید وجود دارد. بنابراین سازگای قوی بین این بخش ها بسیار مهم است.

انتخاب طرح شماره 7 – روش ها/تکنیک های تجزیه و تحلیل داده ها

آخرین انتخاب اصلی طراحی که باید به آن بپردازید، تکنیک های تجزیه و تحلیل است. به عبارت دیگر، هنگامی که داده های خود را جمع آوری کردید، چگونه آن را تجزیه و تحلیل خواهید کرد. در اینجا مهم است که در مورد روش ها و/یا تکنیک های تجزیه و تحلیل خود دقیق باشید – جایی برای تفسیر باقی نگذارید. همچنین، مانند تمام انتخاب‌های این فصل، باید هر انتخابی را که انجام می‌دهید، را توجیه کنید.

آنچه دقیقاً در اینجا مورد بحث قرار می دهید تا حد زیادی به نوع مطالعه ای که انجام می دهید (یعنی روش های کیفی، کمی یا ترکیبی) بستگی دارد. برای مطالعات کیفی، روش های رایج تحلیل شامل تحلیل محتوا، تحلیل موضوعی و تحلیل گفتمان است. برای مطالعات کمی، تقریبا همیشه از آمار توصیفی استفاده خواهید کرد، و در بسیاری از موارد، از تکنیک های آماری استنباطی (مانند تحلیل همبستگی و رگرسیون) نیز استفاده خواهید کرد.

در این بخش، همچنین مهم است که در مورد اینکه چگونه داده های خود را برای تجزیه و تحلیل آماده کرده اید، و از چه نرم افزاری استفاده کرده اید (در صورت وجود) بحث کنید. به عنوان مثال، داده های کمی اغلب نیاز به آماده سازی اولیه مانند حذف موارد تکراری یا پاسخ های ناقص دارند. مثل همیشه، به یاد داشته باشید که هم کاری که انجام دادید و هم دلیل انجام آن را بیان کنید.

بخش 3 – محدودیت های روش شناختی

با انتخاب های کلیدی طراحی تحقیقاتی مشخص و توجیه شده، گام بعدی بحث در مورد محدودیت های طرح شما است. هیچ طرح یا روش تحقیقی کامل نیست – با توجه به محدودیت‌های شما، همیشه بین طرح «ایده‌آل» و آنچه عملی و قابل اجرا است، یک تعادلی وجود دارد. بنابراین، این بخش از فصل روش‌شناسی شما جایی است که در مورد تبادل هایی که باید انجام می‌دادید و اینکه چرا با توجه به زمینه توجیه شده‌اند، بحث خواهید کرد.

محدودیت‌های روش‌شناختی از مطالعه‌ای به مطالعه دیگر می‌تواند بسیار متفاوت باشد، از مسائل رایج مانند محدودیت‌های زمانی و بودجه تا مسائل مربوط به سوگیری نمونه یا انتخاب. برای مثال، ممکن است متوجه شوید که نتوانسته‌اید پاسخ‌دهندگان کافی برای دستیابی به حجم نمونه مورد نظر (و بنابراین، نتایج آماری معنی‌دار) وارد مطالعه کنید، یا ممکن است نمونه شما به‌شدت به سمت یک جمعیت خاص منحرف شود و در نتیجه تاثیر منفی بر معرف بودن نمونه داشته باشد.

در این بخش، مهم است که نسبت به کاستی های مطالعه خود انتقاد کنید. تلاش برای پنهان کردن آنها فایده ای ندارد ( داوران تحقیق شما از آنها آگاه خواهند شد). با انتقاد پذیری، به خواننده خود نشان خواهید داد که درک قوی از طراحی تحقیق دارید، بنابراین در اینجا خجالتی نباشید. در عین حال، مطالعه خود را تا سر حد مرگ تحقیر نکنید. محدودیت‌ها را بیان کنید، چرا این موارد توجیه شده‌اند، چگونه تاثیرات آن‌ها را به بهترین میزان ممکن کاهش داده‌اید، و چگونه مطالعه شما با وجود این محدودیت‌ها همچنان ارزش دارد.

بخش 4 – جمع بندی پایانی

در نهایت، وقت آن است که فصل روش شناسی را با یک خلاصه کوتاه به پایان برسانیم. در این بخش، می‌خواهید آنچه را که در فصل ارائه کرده‌اید، خلاصه کنید. در اینجا، استفاده از شکل برای خلاصه کردن تصمیمات کلیدی طراحی می تواند مفید باشد، به خصوص اگر دانشگاه شما استفاده از یک مدل خاص را توصیه می کند.

نکته مهم این است که این بخش باید مختصر باشد – حداکثر یک یا دو پاراگراف (در نهایت این یک خلاصه است). همچنین، مطمئن شوید که وقتی خلاصه پایانی خود را می نویسید، فقط مواردی را که قبلاً در فصل خود بحث کرده اید، لحاظ کنید. هیچ اطلاعات جدیدی اضافه نکنید.

جمع بندی روش شناسی پایان نامه

محتویات و ساختار فصل روش شناسی به طور خلاصه، می‌تواند بین دانشگاه‌ها متفاوت باشد، بنابراین قبل از شروع نوشتن حتماً دستورالعمل دانشگاه خود را مطالعه کنید. در صورت امکان، سعی کنید پایان نامه هایی را از دانشجویان سابق خود بیابید – این به شما انتظارات و هنجارهای مربوط به فصل روش شناسی (و همه فصل های دیگر!) را نشان می دهد.
همچنین، قانون طلایی فصل روش شناسی را به خاطر بسپارید – هر انتخابی را توجیه کنید! اطمینان حاصل کنید که “چرا” را برای هر “چی” به وضوح توضیح داده اید و به کتاب های روش شناسی معتبر یا منابع دانشگاهی برای پشتیبانی از توجیهات خود ارجاع دهید.

اگر در روش تحقیق خود (یا هر بخش دیگری از پایان نامه خود) به کمک نیاز دارید، حتماً از خدمات مشاوره ما استفاده کنید، جایی که ما در هر مرحله از سفر تحقیقاتی، دست شما را می گیریم. موفق باشید!

مشاوره